"Хан ресурс" ХХК-д ялагдсан Засгийн газар татвар төлөгчдөөс 100 сая ам.доллар гаргуулах уу?
Монгол Улсын Засгийн газар Канадын “Хан ресурс” компанийн хооронд олон жилийн турш үргэлжилсэн маргааныг Парис дахь олон улсын арбитрын шүүх шийджээ. Шүүх хурал анх 2012 оны тавдугаар сард эхэлсэн бөгөөд хэдхэн хоногийн өмнө “Хан ресурс” компанийн талд шийдвэр гаргасан байна.
Дорнод аймаг дахь цацраг идэвхт ашигт малтмалын орд газарт уран олборлох байсан тус компанийн “охин” “Төв Азийн уран”-ы 237А дугаартай тусгай зөвшөөрлийг цуцалж, Монгол-Оросын хамтарсан “Дорнод уран” компани байгуулан лицензийг нь түүнд шилжүүлснээр маргаан эхэлсэн түүхтэй.
Дорнодын талд ураны Дорнод, Мардай, Гурванбулагийн гэсэн стратегийн орд газар нь 53,807 га талбайг эзлэн оршдог. Дээрх ордуудаас ураны нөөцөөрөө Монголдоо тэргүүлдэг нь Дорнодын орд бөгөөд баталгаажсан нь 28,868 тонн. Уг ордыг Монгол, Оросын хамтарсан хайгуул судалгааны баг илрүүлж байсан гэдэг.
Засгийн газар ОХУ-тай хамтран “Дорнод уран” компанийг байгуулсан ч арбитрын шүүхийн маргаантай холбоотойгоор үйл ажиллагааг нь зогсоосон гэхэд хилсдэхгүй. Энэ хугацаанд Оросын тал үйл ажиллагааг нь явуулахыг шаардсаар байсан гэдэг.
Ураны нөөцөөрөө Монголдоо тэргүүлдэг нь Дорнодын орд бөгөөд баталгаажсан нь 28,868 тонн.
Хэрэв “Дорнод уран” үйл ажиллагаагаа явуулсан бол ОХУ-ын ураны хэрэглээний дөрөвний нэгийг тус ордоос хангах боломжтой гэж үзэж байсан юм.
Шүүх хурал эхлэхээс өмнө тухайн үед буюу 2011 онд Цөмийн энергийн газрын даргаар ажиллаж байсан С.Энхбат арбитрын шүүхэд “Хан ресурс”-ийг ялах боломж бий гэж ярилцлага өгч байсан бол Арбитрын шүүхэд бэлтгэх ажлын хэсгийн ахлагч, Хууль зүйн яамны төрийн нарийн бичгийн дарга Ж.Баярцэцэг ч “Шүүхийн эцсийн шийдвэрийг урьдчилан хэлэх боломжгүй ч тус компанийг ялах хангалттай нотолгоо бий” гэж ярьж байсан.
Гэвч Парисын арбитрын шүүх “Монгол Улсын Засгийн газар эрчим хүчний гэрээгээ болон Гадаадын хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийн хэд хэдэн заалтаа зөрчсөн” гэж дүгнэсэн байна. Улмаар “Хан ресурс” компанид учирсан хохирлыг компанийн шинжээчдийн гаргасан тайланд бус, ТЭЗҮ-д зарцуулсан хөрөнгийн одоогийн өртгөөр тооцжээ.
2009 оны долдугаар сард 237А тусгай зөвшөөрлийг цуцалснаар тус компанид 80 сая ам.долларын хохирол учирсан. Үүнийг Монголын Засгийн газраас гаргуулах нь зүйтэй. Үүн дээр нэмээд олон улсын банк хоорондох зээлийн хүү буюу LI-BOR-ын хоёр хувийг нэмэх, арбитр, өмгөөллийн зардал болох 9.1 сая ам.долларыг гаргуулан нэхэмжлэгч “Хан ресурс” компанид олгохоор шийдвэрлэжээ.
Арбитрын шүүхийн шийдвэр гарсны дараа тус компанийн захирал Грант Эди “Арбитрын шүүх шударга шийдвэр гаргасанд баяртай байна. Монгол Улсын холбогдох хуулиудыг зөрчсөн гэх нэрнээсээ бид саллаа. Монгол Улсын Засгийн газар хууль бус үйлдэл хийснийхээ хариуд арбитрын шүүхийн шийдвэрийн дагуу нөхөн төлбөрөө шуурхай олгохыг хүсье” гэж ярьжээ.
Монгол Улсын Засгийн газрын төлөөлөгчөөр оролцсон ХЗЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Ж.Баярцэцэгээс арбитрын шүүхийн шийдвэрийн талаар тайлбар авахыг хүссэн ч ямар нэгэн хариулт өгөөгүй юм.
