Түүхий хууль боловсруулж бизнес хийгээд байна уу?
УИХ-ын Намрын чуулган завсарлахад цөөхөн хэдэн хоног үлдээд байна. Монгол түмний уламжлалт Сар шинийн баяраас өмнө завсарлах учраас парламент энэ өдрүүдэд тун завгүй хуралдаж байна.
Жилийн жилд Хавар, Намрын чуулганаар сандал суудлын хэрүүл хэлэлцэж, хэлэлцэх дараалал үүсгэсэн хуулийн төслүүд тоосонд дарагдан дараагийн чуулган эхлэхэд дараалалд орохоо хүлээн үлддэг бичигдээгүй хуультай.
Тиймээс энэ жишгийг халж, өнөө жилийн Намрын чуулганыг арай үр дүнтэй байлгах гэж улстөрчид хэрэндээ л хичээж байгаа бололтой. Энэ намрын чуулган урьд өмнөх хуралдаануудаас харьцангуй ачаалал ихтэй, улстөржилт их байсан гэж хэлж болно.
Нам эвслүүд нэгдэж нийлэх талаар ярьж, Засгийн газар шинээр бүрдсэн, амаргүй цаг үеийн төсөв батлах, тодотгох асуудал хамгийн их хугацаа авав.
Уг нь УИХ хэлэлцэх асуудлаа товлосон дарааллын дагуу баталж, хэлэлцүүлгийн шатанд байгаа хуулийн төслүүдээ батлаад явчихдаг бол нэлээд олон хуулийн төсөл баталж амжина. Харамсалтай нь хэлэлцэх хуулийн төсөл гэхээс илүү улс төрийн сандал суудал, анхаарал татсан нэг хуулийн төслийг эргэж тойрон хэрэлдсээр хугацаа нь дуусчихдаг учраас парламент үр дүнгүй хуралддаг гэж харагдаад байгаа хэрэг.
Нөгөө талаар УИХ-ын гишүүдийн өргөн барьсан хууль, Засгийн газар, яам агентлагийн өргөн барьсан хууль яг ижилхэн зүйл заалттай, ижил утга агуулгатай байгаа асуудлыг хөндөх цаг нь болжээ. Улстөрчид УИХ-аас жилдээ хууль санаачлах, сурталчлах мөнгө гэж тус бүр 10, 10 сая төгрөг авдаг.
Энэ мөнгийг захиран зарцуулах эрх нь мэдээж хуулийн төсөл боловсруулж өргөн барьсан уу, хууль сурталчлаж байна уу гэдгээс шалтгаалдаг. Тиймээс болсон болоогүй түүхий хуулийн төсөл өргөн барьдаг асуудал гарсаар байгаа юм. Ойрын жишээ дурьдая. УИХ-ын гишүүн Я.Содбаатар оны өмнөхөн Худалдааны тухай хуулийн төслийг Засгийн газарт өргөн мэдүүлж байв.
Хуулийн төслийн талаар хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, энэ салбарт ажилладаг хүмүүстэй Тусгаар тогтнолын ордонд уулзаж, тэрүүхэн хавьдаа л хүлээлт үүсгэсэн хуулийн төсөл өргөн барьсан гишүүнээр нэрлэгдэж байлаа. Гэсэн ч тав зургаан сар болчихоод байхад өнөөх хуулийн төслийг нь УИХ хэлэлцсэнгүй.
Гишүүдийн боловсруулсан хуулийн төсөл өөр нэг гишүүний хуулийн төсөлтэй давхацдаг тохиолдол бишгүй олон гарч байна.
Харин Аж үйлдвэрийн яам энэ хуулийн төслийг боловсруулж байгаа юм байна. Хуулийн төслийн ерөнхий үзэл баримтлал нь яг ижилхэн. Хуулийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн хүмүүс нь харин яамны хуулийн хэлтсийн ажилчид. Харин Я.Содбаатар гишүүний хувьд хууль санаачилсан УИХ-ын даргад өргөн барьсан, тэгээд л болоо.
Өөр нэг жишээ нь, Согтууруулах ундааны хяналтын тухай хууль. Уг хуулийн төслөөр УИХ-ын эмэгтэй гишүүд тэр дундаа Л.Эрдэнэчимэг гишүүн бүтэн жил шоу хийснийг та бүхэн мэдэж байгаа. Нэг жилийн хугацаанд худалдаа эрхлэгчид, импортлогч, архины үйлдвэрийн эзэд, иргэдээр хэлэлцүүлсэн хуулийн төслийг өнгөрөгч оны арваннэгдүгээр сард сүр дуулиантайгаар УИХ-ын даргад өргөн мэдүүлсэн билээ.
Гэтэл Хууль зүйн яамнаас өнөөх хуулийн төслийг нь ганц нэг заалтыг нь өөрчлөн боловсруулж энэ сарын 20-нд Засгийн газарт өргөн мэдүүлчихэв. УИХ-ын гишүүд хоёр хуулийн төсөл дээрээ толгой нь эргэчихсэн явах жишээтэй.
Хууль зүйн яам Өршөөлийн хуулийн төсөл өргөн мэдүүлэхээс өмнө УИХ-ын гишүүн Ц.Оюунбаатар Өршөөлийн тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүлсэн байдаг. Одоо хоёр хуулийн төслийг нэгтгэж хэлэлцэх үү, эсвэл тус тусад нь хэлэлцэх үү гэдгээ мэдэхгүйгээс өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн төсөл дахиад л хойшиллоо. Намрын чуулган батлахгүй гэдэг нь ч тодорхой болж байх шиг.
УИХ-ын гишүүн Г.Уянга Барьцаалан зээлдүүлэх тухай хуулийн төслийг батлуулна гэж өнгөрсөн зуны турш ломбард хэсч, лангуу түрээслэгчидтэй уулзсан ч өнөөх хуулийн төслийг нь Засгийн газраас өргөн барина гэх. УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэг Тамхины хяналтын тухай хуулийн төслийг батлуулсны дараа Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хоёр ч хуулийн төсөл өргөн барьсан. Ганцхан заалтыг өөрчлөх хоёр хуулийг нэгтгээд нэг өдрийн хагаст ярилцаад шийдэж болох ч хэлэлцэх гэж дуншсаар мөн л тав, зургаан сар болчихлоо.
Энэ мэтээр гишүүдээс өргөн барьсан хуулийг яамнаас давхар боловсруулдаг. Гишүүдийн боловсруулсан хуулийн төсөл өөр нэг гишүүний хуулийн төсөлтэй давхацдаг тохиолдол бишгүй олон гарч байна. Бүтэн хоёр жилийн турш хэрүүл үүсгэсэн Гэмт хэргийн тухай хуульд тусгагдсан ганцхан заалтыг салгаж О.Баасанхүү гишүүн Эрүүгийн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг өргөн барьж байсныг нь энд сануулахад илүүдэхгүй биз.
Хуулийн төслийг дутуу дулимаг өргөн барьдаг, түүнийх нь алдаа мадгийг яам засч оруулж ирдэг.
Зөвхөн сүүлийн нэг жилийн хугацаанд давхардаж өргөн барьсан хуулийн төслүүдээс цухас дурьдахад ийм байна. Тэтгэврийн зөрүүг арилгах Нийгмийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийн зүйл заалт нь ижил, зарчмын хувьд ялгаагүй байгаа учраас хамтад нь хэлэлцээд явах асуудлаас болж С.Эрдэнэ сайд 2012 онд хурлаа орхин гарч байсан түүх ч бий.
Үүнээс гадна хуулийн төслийг түүхий боловсруулдаг байдлаас болж эргэж буцах, дахин өөр зүйл заалт оруулж ирэх асуудал хууль гацах нэг шалтгаан болж байгаа юм. Шинэчлэлийн Засгийн газрын үед “ЭЗЭН-100” хөтөлбөр боловсруулж энэ хүрээнд Эдийн засгийн ил тод байдлын тухай хуулийн төсөл боловсруулан УИХ-д өргөн барьсан байдаг.
Харамсалтай нь зарим нэг зүйл заалтыг мартчихсан учраас хуулийн төслийг буцаан татаж, Эдийн засгийн өршөөл үзүүлэх тухай хуулийн төсөл болгон засч оруулж ирсэн. Мөн 2015 оны төсвийн тодотголын үеэр өрийн босгыг нэмэгдүүлэх тухай хуулийн төслийг хэд хэдэн удаа эгүүлэн татаж, буцааж оруулж ирсэн.
2015 оны төсвийн тодотголыг мөн л эгүүлэн татаж, эргүүлж оруулж ирэх зэргээр хагас дутуу боловсруулсан асуудлаас үүдэж хуулийн батлагдах хугацаа хойшилдог нөхцөл байдал бий болоод байна.
Хууль зүйн яам Хуулийн тухай хуулийн төсөл гэдгийг өргөн барихдаа энэ мэт асуудлыг тусгаж өгсөн гэнэ лээ. Хуулийн төсөл хэдэн хэлэлцүүлэг давж, хэрхэн боловсруулагдаж ямар үе шатаар УИХ-д очих ёстой вэ гэдгийг тусгасан хуулийн төсөл элдэв улстөржилтгүйгээр батлагдвал хууль баталж тоглодог, түүнийхээ төлөө мөнгө авдаг улстөрчдөд бага ч гэсэн цензур тогтооно гэж найдъя. Хуулийг улстөрчид өөрсдөө гууль болгодог нь энэ мэт жишээгээр нотлогдож байна.
