Сценар

Үр дагавар

Хятадын нөлөө

Барууны нөлөө

Франц

Мэдээж “Франц”-тай хиллэх нь Монголд бүх талаар ашигтай. Ардчилал улам бэхэжнэ. Сул тал нь Орост дахин уусах, оросжих, тэдний зөөлөн хүчний бодлогод нь автах аюултай.

Нөгөө талаар Орос-Хятадын харилцаа муудаж болзошгүй учир нь энэ нөхцөл байдлаас үүдээд Хятадын эсрэг Монгол, Орос хоёр улам ойртох хэрэгцээг бий болгож болно.

Хятадын нөлөө багасна. Гэхдээ Хятад нь Оросыг Франц болгох сонирхол огт байхгүй. Эдийн засгийн хувьд ашигтай байж болох ч улс төрийн дэглэмд нь Ардчилсан Оростой хиллэх нь аюултай. Энэ нь Монголыг ардчилсан бус дэглэмтэй буфер болгон хадгалах аюултай сэдэл Хятадад өгч болох юм. Одоогийн нөхцөлд Орос, Хятад хоёулаа ардчилсан бус дэглэмтэй байгаа ч аль алин нь Монголын дэглэмийг өөрчилснөөр гарах ач холбогдол нь дэглэм өөрчлөх өртгөөс илүү гарна гэж үзэхгүй байгаа, Монголын дэглэм одоохондоо тэдний дэглэмээс илүү гарсан эдийн засгийн болон хүний хөгжлийн үзүүлэлт байхгүй байгаа учир бүс нутагт болон хил залгаа монголчуудад буруу үлгэр дуурайл болох аюулгүй гэж үзэж байгаа учраас л тэр хоёр гүрэн Монголын ардчиллыг оршин тогтнуулж байна. Орост дэглэм өөрчлөгдөж Ардчилсан Орос болсноор энэ нөхцөл өөрчлөгдөж, ядаж Монголын дэглэмийг өөрчлөх нь өөрт нь ашигтай гэсэн прагматик үзэл Хятадын зүгээс гарч болох юм.

Орост барууны нөлөө нэмэгдэнэ. Орос манайд барууны нөлөө нэмэгдэхэд цааргалахгүй, саад хийхгүй учир манайд Барууны нөлөө улам нэмэгдэх нь дамжиггүй. Орос-Хятадын хооронд үнэт зүйл, улс төрийн байр суурийн зөрчил бий болбол барууны дэмжлэг, нөлөө манайд улам бүр өсөж болзошгүй.

Гэхдээ барууныхан өнөөдрийнх шиг бодитой дэмжлэгийн оронд хоосон риторик, үнэт зүйл ярих төдийгөөр өнгөрвөл Хятадын улайрсан түрэлтэд бидэнд нэг их тус болж чадахгүй л болов уу.

Суларсан Орос

Хөрш рүүгээ дайрахгүй тийм Орос бидний аюулгүй байдалд хэрэгтэй. Гэхдээ сул дорой Орос  биднийг нөгөө хөршөөс улам хараат болгоход хүргэж болох юм. Дайны улмаас бидэнд нөлөөлж байсан үнийн өсөлт, ложистикийн хүндрэлүүд арилж, бензин түлшний нийлүүлэлт эргээд найдвартай болж болох юм. Хэрвээ зарим худалдааны санкц байхгүй болбол бид Оростой хийх худалдаагаа нэмэгдүүлэх боломж бий болж болно. Хэрвээ Оросын шинэ удирдлага нааштай байж, одоо байгаа худалдааны татвараа эргэн харвал бидэнд илүү боломж гарахыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ л ардчилалд халтай сценар байж бас болно.

Хятадын нөлөө улам нэмэгдэнэ. Орос сул дорой байх нь биднийг Хятадын нөлөөнд улам оруулах ч бид аюулгүй байдлаа хадгалахад зарцуулдаг нөөц бололцоогоо нэг талд төвлөрүүлэх боломжтой болж болно. Энэ үед л бид хэр ухаантай, мэдрэмжтэй ажиллахаас аюулгүй байдал хэр бат бөх байх нь шалтгаална. Хятадын удирдлагад илүү үндсэрхэг, илүү үзэл сурталд автсан хүн/бүлэглэл гарч ирвэл Оросыг сул байх энэ үед Монголыг нөлөөндөө бүрэн оруулах оролдлого хийж болзошгүй.  

Хэдийгээр Оросын зүгээс ирэх түрэмгий гадаад бодлого, хосломол гибрид дайны үйл ажиллагаа манайд багасаж барууны нөлөө нэмэгдэхэд таатай болох ч Хятадын нөлөө нөгөө талаас нэмэгдэх учир хэрхэхийг хэлэхэд хэцүү. Трамп мэтийн үнэт зүйлс, улс төрийн идеологид бус харин цэвэр ашиг сонирхолд ач холбогдол өгдөг лидерүүд баруунд олширвол мэдээж Хятадтай харилцаагаа муутгаж Монголыг гэх улс орон ховордоно. Гэхдээ нөгөө талаар Орос нь барууны хувьд аюул занал биш болбол тэд Хятадыг буулгаж авахаар шийдэж, бүх нөөц бололцоогоо энэ чиглэлд хаяж мэднэ. Тэгвэл Монголын үнэ цэнэ, ач холбогдол баруунд нэмэгдэх нь ойлгомжтой. Энэ нь Монголд тэдний нөлөө, хөрөнгө оруулалт, ашиг сонирхол нэмэгдэхэд хүргэж болно.

Хятадын вассал

Одооноос нэг их өөрчлөгдөх зүйл байхгүй. Харин Оросын нүүрс зэс алт г.м бүтээгдэхүүнийг Хятад улам илүү хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр аваад эхэлбэл манай өрсөлдөх чадвар шууд муудна. Мөн байгалийн хийн үнийг Орос илүү буулгавал манайхаар дамжих хийн хоолойн төслийг Хятад дэмжиж магадгүй.

Мэдээж нөлөө нэмэгдэнэ. Зөвхөн  манайд биш Төв Азийн орнуудад Хятадын нөлөө нэмэгдэх учир бүс нутагт дангаар ардчилсан байх, эсвэл бүс нутгийн эвслүүдэд нэгдэхгүй үлдэх боломж багасна. ШХАБ-д элсэхээс өөр аргагүй болж магадгүй. Гэхдээ Орос нурахтай зэрэг ШХАБ, Евразийн эдийн засгийн холбоо, ОДКБ, БРИКС бүгд саармагжина гэдгийг бодолцох учиртай. Манай эдийн засаг, улс төр нэг улсаас (Хятад) хамааралтай болж эхэлнэ. Энэ аюулаас сэргийлэхэд Монголын төр бүх бололцоо нөөцөө дайчлахаас өөр аргагүй нөхцөл байдал үүснэ. Ёстой нөгөө олон тулгуурт гадаад бодлогоо сонгодог утгаар нь хэрэгжүүлж бүх чиглэлд гадаад бодлогын тоглолт хийхээ үзнэ дээ.

Барууны хувьд одоо ч Хятадаас Орост үзүүлж буй дэмжлэгийг багасгах оролдлого хийж байна. Гэвч Орос нь Хятадын вассал болсон тохиолдолд энэ шахалт дээр нэмээд Хятадаар дамжуулж Орост нөлөөлөх үйл ажиллагаа нь идэвхэжнэ. Одоо ч ажиглагдаж байна. Энэ тохиолдолд барууны нөлөөг харьцангуй сайн хадгалж үлдсэн гэдэг утгаараа Монголын ач холбогдол барууны хувьд улам бүр өсөж болох юм. Оросыг вассал болгосон Хятад нь энэ завшааныг ашиглан Евразид нөлөөгөө бэхжүүлэх нь мэдээж, барууны зүгээс түүнийг нь хязгаарлах гэсэн энэхүү тэмцэл ойрын ирээдүйн дэлхийн геополитикийн нэгэн гол талбар болох нь дамжиггүй. Энэ тохиолдолд Монгол Улс улам өсөж буй Хятадын нөлөөний эсрэг барууны эрх ашгийг тэнцвэржүүлэх төвөгтэй сорилттой тулах болов уу.

Хойд Солонгос

Вассал Орос улсаас ялгаатай нь асар том Хойд Солонгос болж хувирсан Орос улс илүү хаалттай, илүү тааварлашгүй, илүү аюултай болох магадлалтай. Бүс нутаг илүү түгшүүртэй ч болж болно. Нэгэнт хаалттай болсон Орос улс Хойд Солонгосын нэгэн адил олон улсын дүрэм журмыг дагахгүй, хариуцлагагүй субъект болж хувирахыг үгүйсгэхгүй. Ийм хөрштэй байх аюултай. Тиймээс Орос улстай илүү сайн, илүү идэвхтэй харилцаатай байх нь Монголд ашигтай. Орост тавьсан санкц хэвээрээ, бүр нэмэгдэж ч болзошгүй учир Оросоос хараат байдаг эрчим хүч, шатахууны асуудлаа бид өөрсдөө яаралтай шийдэхээс өөр аргагүй болно.

Хятадын нөлөө нэмэгдэх эсэхийг хэлэхэд хэцүү. Учир нь Монголд дэглэм, улс төрийн тогтолцоог өөрчлөх, хувиргах, тогтсон балансыг алдагдуулах аливаа ажиллагаа тогтворгүй байдалд хүргэж болзошгүй учир Оросын хажуугаар бас нэгэн тогтворгүй хөрштэй болох нь Хятадад нэн ашиггүй. Тиймээс Орос тогтворгүй, тааварлашгүй, хариуцлагагүй болох нөхцөлд Монголд тогтвортой, улс төрийн хувьд тааварлаж болохуйц байх нь Хятадын хувьд илүү эрсдэлгүй хувилбар байх болов уу. Монголын дотоод улс төрийн хэрэгт оролцохгүй гэсэн үг л дээ.

Хэрвээ бид хаалттай Оростой ямар нэгэн харилцаатай байж чадвал бидний баруун дахь ач холбогдол, нөлөө нэмэгдэх нь дамжиггүй. Барууны ашиг сонирхлын үүднээс Оростой яриа хэлэлцээгээ зогсоолгүй, ямар нэгэн байдлаар харилцаагаа хадгалж үлдэхийг хичээх ба тэрхүү харилцааны зуучлагч тал нь Монгол болж болно. Монгол яг ийм байдлаар Японыг Хойд Солонгостой зуучилж байсан арвин туршлагатай. Энэ туршлагаа энэ нөхцөлд дахин ашиглах замаар өөрсдийн ач холбогдлыг нэмэгдүүлж, байр сууриа олон улсад бэхжүүлэх боломж гарч ирж болох юм.

Хаос

Хамгийн аюултай сценар. Үр дагавар тааварлашгүй. Бүх муу тохиолдлуудад бэлэн байхаас өөр сонголтгүй. Энэ тохиолдолд цэрэг арми, тусгай албаны үйл ажиллагаа, олон улсын хамтын ажиллагааны хүрээнд л аюулыг тогтоон барих, сэргийлэхээс өөр арга байхгүй. Тийм боломж бий.

Хойд хэсгээрээ бас Хятадтай хиллэх нь тун муу мэдээ. Аюулгүй байдлын хувьд ч, ложистикийн хувьд ч, эдийн засаг, худалдааны хувьд ч муу үр дагавартай. Бид Хятадаас улам их хамааралтай болно. Нэгэнт буфер зоны хэрэг үгүй болбол манай тусгаар тогтнолын асуудал ч дахин сөхөгдөж болно. Аливаа их гүрэн нурдаг задардаг, хувьсдаг онолоор бол Хятад ч бас тийм ирээдүй бий гэдгийг бодолцох хэрэгтэй.

Хаосын үед дэлхийн аюулгүй байдлын асуудал тавигдах учир баруун гэлтгүй дэлхийн хамтын нийгэмлэг бүх талаар Орост болж буй тэр үйл явцад нөлөөлөх, оролцох гэж оролдох нь мэдээж. Энэ боломжийг Монгол олгож хил залгаа газруудын аюулгүй байдлыг хангах, аюул хөнөөлийг хянах, сэргийлэхэд олон улсын хамтын нийгэмлэгтэй хамтран ажиллах нь бидний хувьд хамгийн чухал зорилт болох юм.